Podstawowe informacje na temat systemów zabezpieczenia społecznego za granicą

W tym miejscu będziemy przedstawiać informacje na temat systemów zabezpieczenia społecznego w wybranych krajach – przede wszystkim w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Najpierw przedstawimy ramy organizacyjne istniejących systemów w poszczególnych krajach – jakie instytucje i na jakim szczeblu zaangażowane są w cały ten skomplikowany proces. Następnie scharakteryzujemy poszczególne świadczenia – ich wysokość, zasady przyznawania, okres wypłacania i źródła finasowania.

Nie istnieje jeden, wspólny dla wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej system zabezpieczenia społecznego. Konkretne uwarunkowania ekonomiczne, demograficzne, społeczne, historyczne i kulturowe poszczególnych państw są przyczyną funkcjonowania w Unii Europejskiej różnych systemów zabezpieczenia społecznego. Zróżnicowanie systemów dotyczy: zakresu przysługujących świadczeń, warunków nabywania prawa do świadczeń, poziomu wypłacanych świadczeń, sposobów ich finansowania.

Ta złożoność i różnorodność systemów może rodzić problemy w sytuacji, kiedy dana osoba w ciągu swojej kariery zawodowej podlega różnym systemom zabezpieczenia społecznego. Poszczególne państwa członkowskie Unii Europejskiej miałyby bowiem kłopot z ustaleniem, według jakiego ustawodawstwa ustalić uprawnienia oraz obliczyć świadczenie. Krajowe systemy zabezpieczenia społecznego nie uwzględniają specyficznej sytuacji osób przekraczających granice i czasami ograniczają swoje regulacje do osób pracujących lub mieszkających na ich terytorium. Unijne przepisy w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego mają za zadanie wyeliminowanie takich sytuacji.

Koordynacja krajowych systemów zabezpieczenia społecznego jest jednym z narzędzi integracji europejskiej. Regulacje wspólnotowe w zakresie zabezpieczenia społecznego nie mają na celu ujednolicenia krajowych systemów zabezpieczenia społecznego i stworzenia jednego, europejskiego systemu. Krajowe systemy zabezpieczenia społecznego państw członkowskich UE pozostają autonomiczne, a każde z państw pozostaje przy swoim systemie prawnym w tym zakresie. Rozporządzenia dotyczące koordynacji rozstrzygają jedynie, który kraj zapewnia zabezpieczenie społeczne osobom pracującym w różnych krajach i w różnych krajach opłacającym składki.

Interesującym źródłem informacji o systemach zabezpieczenia społecznego w państwach Unii Europejskiej i EFTA jest Mutual Information System on Social Protection (MISSOC). 

MISSOC to unijny system informacji o ochronie socjalnej, który zapewnia szczegółowe, regularnie aktualizowane i porównywalne informacje na temat krajowych systemów opieki socjalnej. Jest on dostępny w języku angielskim, francuskim i niemieckim.

Na podstawie informacji zebranych przez MISSOC powstają przewodniki pt. „Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego”. Przewodniki zawierają ogólne opisy rozwiązań w zakresie zabezpieczenia społecznego, które są stosowane w państwach Unii Europejskiej, EOG i Szwajcarii.  

Ostatnie wersje przewodników (wydane w języku angielskim, francuskim i niemieckim oraz w języku państwa, którego poradnik dotyczy) są dostępne na stronie internetowej  Komisji Europejskiej . 

Redakcja: Departament Współpracy Międzynarodowej