Jakie są zasady ustalania podstawy wymiaru

Do ustalenia podstawy wymiaru Twojego kapitału początkowego przyjmujemy osiągane przed 1999 r.:

• wynagrodzenie (dochód), które stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne,
• uposażenie – dla byłych żołnierzy lub funkcjonariuszy.

Doliczymy Ci też m.in. wypłacone kwoty:

• wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wypłaconych po 28 lutego 1995 r. na podstawie Kodeksu pracy (lub innych przepisów),
• zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego i wyrównawczego,
• świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego,
• świadczenia rehabilitacyjnego,
• rekompensaty z tytułu podwyżki cen artykułów żywnościowych wypłacane od 1 września 1981 r. do 30 czerwca 1987 r.,
• wartość rekompensaty pieniężnej z tytułu zrekompensowania okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej,
• zasiłków dla bezrobotnych (zasiłków szkoleniowych lub stypendiów) bądź kwoty zasiłku wypłaconego za okres udokumentowanej niezdolności do pracy,
• zasiłków stałych z pomocy społecznej, od których opłacona została składka na ubezpieczenie społeczne.

Jeśli pracowałeś u wielu pracodawców (choćby przez krótki okres), to przyjmiemy wynagrodzenie, które osiągałeś u wszystkich pracodawców w tych latach, z których ustalamy podstawę wymiaru.

Jeśli nie możesz udowodnić osiąganego wynagrodzenia, to w podstawie wymiaru uwzględnimy minimalne wynagrodzenie za okresy, w których pozostawałeś w stosunku pracy.

Skorzystasz z tego, jeśli udowodniłeś okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, lecz nie możesz udowodnić osiąganych zarobków, np. gdy:

• pracodawca nie zachował dokumentacji płacowej,
• zakład pracy zlikwidowano,
• dokumentacja płacowa została zniszczona,
• nie masz wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej o zatrudnieniu i osiąganym wynagrodzeniu,
• nie możesz uzyskać od pracodawcy lub jego następcy prawnego zaświadczenia o wynagrodzeniu.

Przyjmiemy kwotę minimalnego wynagrodzenia także za okresy, w których pobierałeś wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy w czasie trwania stosunku pracy oraz świadczenia z ubezpieczenia społecznego, tj. zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze. Nie uwzględnimy minimalnego wynagrodzenia za okres, w którym korzystałeś z urlopu bezpłatnego.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego obliczamy tak:

• sumujemy zarobki, które osiągnąłeś w danym roku kalendarzowym,
• obliczamy w procentach (z zaokrągleniem do setnych części) stosunek każdej rocznej sumy Twoich zarobków do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy (wskaźnik wynagrodzenia dla danego roku),
• sumujemy wskaźniki Twoich wynagrodzeń (dochodu) z poszczególnych lat, które mogą być przyjęte do podstawy wymiaru, np. z 10 kolejnych lat,
• obliczamy średnią arytmetyczną tych wskaźników, tzn. sumę wskaźników dzielimy przez liczbę lat, z których ustalana jest podstawa wymiaru (np. przez 10) – średnia wskaźników jest wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru,
• mnożymy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przez kwotę bazową (100% przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r.), tj. przez 1220,89 zł.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego nie może być wyższy niż 250%.

Od 1 października 2013 r. możemy porównać Twoje zarobki z niepełnego roku do przeciętnego wynagrodzenia ustalonego z liczby miesięcy faktycznego ubezpieczenia w tym roku.

Możesz wskazać niepełny rok, jeśli masz ustaloną podstawę wymiaru kapitału początkowego od zarobków z 10 kolejnych lat kalendarzowych (20 wybranych lat kalendarzowych) lub z faktycznego okresu, w którym byłeś ubezpieczony. W takim przypadku w podstawie uwzględnimy zarobki z niepełnego roku.

Przykład 1

Anna (ur. 15 marca 1966 r.) pracowała od 14 maja 1988 r. do 31 października 1997 r. W 2004 r. ZUS ustalił jej kapitał początkowy i obliczył podstawę jego wymiaru od zarobków z 10 kolejnych lat kalendarzowych (z lat 1988–1997). Zarobki za niepełny rok pracy w 1988 r. i 1997 r. ZUS porównał do przeciętnego wynagrodzenia za te lata.

Anna może ubiegać się o ponowne ustalenie podstawy wymiaru kapitału początkowego poprzez porównanie zarobków z lat 1988 (8 miesięcy ) i 1997 (10 miesięcy) proporcjonalnie do sumy kwot przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za te lata.

Od 23 września 2011 r. podstawę wymiaru kapitału początkowego możemy ustalić z 10 kolejnych lat kalendarzowych przed 1 stycznia 1999 r. Oznacza to, że 10 kolejnych lat kalendarzowych może przypadać nie tylko od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r., lecz także w całości lub w części przed 1 stycznia 1980 r. Jeśli obliczyliśmy Ci kapitał początkowy przed 22 września 2011 r., również możesz skorzystać z takiego przeliczenia.

Możemy ustalić podstawę wymiaru kapitału początkowego od zarobków z:

10 lat kalendarzowych wybranych sprzed 1 stycznia 1999 r.,

20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całego okresu, w którym byłeś objęty ubezpieczeniem przed 1999 r.,

faktycznego okresu, w którym byłeś objęty ubezpieczeniem, jeśli urodziłeś się 31 grudnia 1968 r. lub później i nie możesz udowodnić, że podczas 10 kolejnych lat kalendarzowych przed 1 stycznia 1999 r. osiągałeś zarobki.

Przykład 2

Agata (ur. 25 stycznia 1969 r.) udowodniła następujące okresy składkowe, nieskładkowe i nieuwzględnione:

od 15 października 1989 r. do 17 lipca 1990 r. – zatrudnienie, 9 miesięcy i 3 dni,

od 1 października 1990 r. do 30 czerwca 1992 r. – studia medyczne, których nie ukończyła, 2 lata i 9 miesięcy,

od 1 grudnia 1992 r. do 31 października 1994 r. – działalność gospodarcza, 1 rok i 11 miesięcy,

od 1 lutego 1995 r. do 31 stycznia 1996 r. – zatrudnienie, 1 rok,

od 1 lutego do 31 lipca 1996 r. – zasiłek dla bezrobotnych, 6 miesięcy,

od 1 sierpnia 1996 r. do 20 stycznia 1997 r. – bezrobotna bez prawa do zasiłku, 5 miesięcy i 20 dni,

od 21 stycznia do 31 lipca 1997 r. – zatrudnienie, 6 miesięcy i 11 dni,

od 1 sierpnia do 30 listopada 1997 r. – zasiłek chorobowy, 4 miesiące.

Okresy łącznie wynoszą:

składkowe: 4 lata, 8 miesięcy i 14 dni,

nieskładkowe:  4 miesiące,

nieuwzględnione: 3 lata, 2 miesiące i 20 dni.

ZUS nie uwzględnił okresu studiów, ponieważ Agata ich nie ukończyła, ani okresu, za który nie przysługiwał jej zasiłek dla bezrobotnych.

Aby ustalić podstawę wymiaru kapitału początkowego Agaty przyjęliśmy zarobki (osiągane w okresie wykonywania umowy o pracę), które stanowiły podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z lat: 1989, 1990, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997. Sumę uzyskanych wskaźników z poszczególnych lat podzieliliśmy przez 8.

Możemy również ustalić podstawę wymiaru kapitału początkowego z faktycznego okresu, w którym byłeś objęty ubezpieczeniem, jeśli urodziłeś się przed 31 grudnia 1968 r. i:

• odbywałeś czynną służbę wojskową,
• pełniłeś zastępczą służbę wojskową,
• korzystałeś z urlopu wychowawczego,
• uczyłeś się w szkole wyższej (na jednym kierunku) i ją ukończyłeś,
• oraz nie możesz udowodnić przed 1 stycznia 1999 r. co najmniej 10 kolejnych lat kalendarzowych, w których osiągałeś zarobki.

Przykład 3

Piotr (ur. 12 kwietnia 1966 r.) do wniosku o ustalenie kapitału początkowego dołączył dokumenty, które potwierdzają następujące okresy:

od 1 stycznia 1986 r. do 30 listopada 1988 r. – zatrudnienie,

od 1 października 1990 r. do 20 lipca 1996 r. – ukończone studia (5-letni program nauki),

od 1 października 1996 r. do teraz – zatrudnienie.

Piotr z powodu nauki w szkole wyższej nie mógł udowodnić 10 kolejnych lat kalendarzowych, w których osiągał zarobki przed 1999 r. Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęliśmy zarobki z faktycznego okresu, w którym był objęty ubezpieczeniem, tj. z lat: 1986, 1987, 1988, 1996, 1997, 1998. Sumę uzyskanych wskaźników z poszczególnych lat podzielił przez 6.

Nie ustalimy podstawy wymiaru z faktycznego okresu, w którym byłeś objęty ubezpieczeniem, jeśli przez 10 kolejnych lat kalendarzowych osiągałeś zarobki, ale nie możesz ich udokumentować, np. z powodu zniszczenia dokumentacji płacowej w związku z upływem okresu jej przechowywania.

Przykład 4

Klaudia (ur. 15 stycznia 1950 r.) pracowała od 1 stycznia 1969 r. do 31 października 1979 r. W okresie od 1 listopada 1979 r. do 31 grudnia 1998 r. nie pracowała. Nie może uzyskać zaświadczenia o wysokości zarobków w latach 1969–1978 z powodu likwidacji pracodawcy. Może mieć jednak ustaloną podstawę wymiaru kapitału początkowego z 10 kolejnych lat kalendarzowych z uwzględnieniem minimalnego wynagrodzenia.

Od 23 września 2011 r. możemy ustalić podstawę wymiaru kapitału początkowego, jeśli po raz pierwszy przystąpiłeś do ubezpieczenia społecznego np. w 1998 r. i byłeś ubezpieczony przez okres krótszy niż 1 rok kalendarzowy.

Przykład 5

Patryk (ur. 3 grudnia 1975 r.) przed 1999 r. pracował od 1 marca do 15 października 1996 r. 31 grudnia 1998 r. osiągnął staż ubezpieczeniowy 7 miesięcy i 15 dni i może ubiegać się o ustalenie podstawy wymiaru kapitału początkowego. Porównamy sumę zarobków uzyskanych od 1 marca do 15 października 1996 r. z sumą kwot przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok 1996 r., odpowiednią do 8 miesięcy, podczas których był objęty ubezpieczeniem w tym roku.

Jeśli miałeś ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w dniu 31 grudnia 1998 r. i istniało ono także 1 stycznia 1999 , to do obliczenia kapitału początkowego na Twój wniosek przyjmiemy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty. Nie musisz składać dokumentów o wysokości zarobków.