Renta socjalna

Jeżeli  nie możesz pracować ze względu na stan zdrowia, to sprawdź, czy możesz ubiegać się o rentę socjalną. 

Jakie warunki musisz spełnić

Możesz uzyskać prawo do renty socjalnej, jeśli spełniasz poniższe warunki:

• jesteś osobą pełnoletnią: 
  • masz ukończone 18 lat, lub
  • jesteś kobietą, która wyszła za mąż po ukończeniu 16 lat;
• lekarz orzecznik ZUS / komisja lekarska ZUS stwierdził/a, że jesteś całkowicie niezdolny do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
  • przed ukończeniem przez Ciebie 18 roku życia;
  • w trakcie nauki (także podczas wakacji lub urlopu dziekańskiego):
    • w szkole lub w szkole wyższej – zanim skończyłeś 25 lat, 
    • w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Jakie musisz złożyć dokumenty

Będziemy mogli ustalić Twoje prawo do renty socjalnej, jeżeli złożysz:

• wniosek o rentę socjalną, 
• zaświadczenie ze szkoły lub uczelni, które potwierdzi okres Twojej nauki;
• zaświadczenie o stanie zdrowia (zaświadczenie OL-9)  wypełnione przez lekarza, pod którego opieką się znajdujesz. Lekarz powinien to zaświadczenie wystawić nie wcześniej niż miesiąc przed datą złożenia przez Ciebie wniosku o ustalenie prawa do renty;
• inną dokumentację medyczną, która może potwierdzić Twój stan zdrowia (np. wyniki badań albo karty z leczenia szpitalnego) – możesz dołączyć informacje na naszym druku OL-9A),
• dokumenty przygotowane przez Twojego pracodawcę (jeżeli jesteś zatrudniony),
  • zaświadczenie o terminie zawartej z Tobą umowy i kwocie osiąganego przez Ciebie przychodu,
  • wywiad zawodowy (na naszym druku OL-10), 
• oświadczenie czy jesteś właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości rolnej, która przekracza 5 hektarów.

Jeżeli jesteś cudzoziemcem i starasz się o rentę socjalną, to musisz: 

• mieć kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy", albo 
• mieszkać w Polsce i mieć:
  • zezwolenie na pobyt stały,
  • status uchodźcy albo ochrony uzupełniającej,
  • zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego w Unii Europejskiej,
  • prawo pobytu lub prawo do stałego pobytu i być obywatelem albo należeć do rodziny obywatela Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii.

Kto może złożyć dokumenty

Ty możesz złożyć wniosek o rentę socjalną lub w Twoim imieniu może go złożyć:

• przedstawiciel ustawowy (np. rodzic w imieniu dziecka);
• opiekun prawny;
• kierownik ośrodka pomocy społecznej, jeśli poprosisz go o pomoc;
• opiekun faktyczny (gdy złoży oświadczenie o sprawowaniu faktycznej opieki nad Tobą i potwierdzi je wójt, burmistrz lub prezydent miasta albo osoba przez nich upoważniona);
• inna osoba, jeśli dasz jej pisemne pełnomocnictwo (warto w nim podać dane tej osoby, aby urzędnik mógł sprawdzić jej tożsamość, np. imię i nazwisko, serię i numer dowodu osobistego) – Ty i pełnomocnik musicie się na tym dokumencie podpisać.

Jeżeli Twój lekarz uzna, że z powodu złego stanu zdrowia nie możesz podróżować, wtedy lekarz orzecznik ZUS przebada Cię w miejscu Twojego zamieszkania. 

Kiedy złożyć dokumenty

Złóż wniosek o rentę socjalną:

• w miesiącu, w którym osiągniesz pełnoletność,
• jak najszybciej — jeśli jesteś osobą pełnoletnią.

Na jaki czas przyznajemy rentę socjalną

Jeżeli spełnisz wszystkie niezbędne warunki, możesz otrzymać prawo do renty socjalnej:

• na stałe – gdy Twoja całkowita niezdolność do pracy jest trwała,
• na czas określony – gdy Twoja niezdolność do pracy jest okresowa.

Jakie masz obowiązki wobec ZUS

Gdy pobierasz rentę socjalną, powinieneś niezwłocznie powiadomić nas o:

• podjęciu zatrudnienia,
• wysokości osiąganego przychodu (również o każdej jego zmianie),
• zmianie danych (np. miejsca zamieszkania, nazwiska, numeru rachunku bankowego) – na wniosku EZP,
• tym, że trafiłeś do aresztu albo zakładu karnego;
• tym, że zostałeś właścicielem gospodarstwa rolnego.

Co zrobić, jeśli nie zgadzasz się z orzeczeniem lekarza albo decyzją ZUS

Mamy obowiązek wydać decyzję o przyznaniu Ci lub odmówieniu prawa do renty socjalnej w ciągu 30 dni od daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności, która miałaby wpływ na przyznanie tego świadczenia. 

Jeśli nie zgadzasz się z orzeczeniem lekarza orzecznika — złóż sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS. Masz na to 14 dni kalendarzowych od dnia, w którym dostaniesz orzeczenie.

Jeżeli odmówiliśmy Ci prawa do renty socjalnej, to możesz odwołać się od takiej decyzji do Sądu Okręgowego — Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Odwołanie złóż w tym naszym oddziale, który wydał decyzję. Masz na to miesiąc od otrzymania decyzji.

Wysokość renty socjalnej

Dowiedz się jaka jest wysokość renty socjalnej.

Czy przysługuje Ci renta socjalna, jeżeli pobierasz już rentę rodzinną

Jeżeli ubiegasz się o rentę socjalną i jednocześnie jesteś uprawniony do renty rodzinnej, której wysokość nie przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, to przysługuje Ci prawo do obydwu tych świadczeń.

Łączna wysokość renty rodzinnej i socjalnej

Łączna kwota renty rodzinnej i socjalnej nie może jednak przekraczać 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. 

Jeżeli przekroczysz tę kwotę, to obniżymy Ci wysokość renty socjalnej. Kwota obniżonej renty socjalnej nie może być niższa niż 10% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. 

Renta socjalna nie przysługuje Ci, jeżeli kwota renty rodzinnej przekracza 200% kwoty  najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W takim przypadku będziemy wypłacali tylko rentę rodzinną. 

Ważne!
Jeżeli masz prawo do renty socjalnej i osiągasz przychód z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych od 1 stycznia 2022 r. prawo do tej renty będzie podlegało zawieszeniu lub zmniejszeniu na takich samych zasadach jak renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

W jaki sposób Twój przychód wpłynie na prawo i wysokość renty socjalnej

Jeśli osiągany przez Ciebie przychd będzie:

• niższy niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy – to rentę socjalną wypłacimy Ci w pełnej wysokości,
• wyższy od 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy i nie przekroczy 130% tego wynagrodzenia – to zmniejszymy Ci rentę socjalną o kwotę przekroczenia, ale nie wyższą niż kwota maksymalnego zmniejszenia (obowiązującą dla renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy),
• wyższy niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy – to zawiesimy Ci rentę socjalną.

Ważne!
Wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłasza co kwartał Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Informację o wysokości progów zarobkowych znajdziesz na naszej stronie internetowej www.zus.pl

O czym musisz nas informować, gdy dorabiasz do renty socjalnej

Jeżeli masz przyznaną rentę socjalną powinieneś niezwłocznie powiadomić nas o podjęciu pracy zarobkowej i osiąganych przychodach.

Ważne!
W celu powiadomienia nas o podjęciu pracy zarobkowej będziesz mógł skorzystać z formularza EROP – „Oświadczenie o osiąganiu przychodu”. Formularz jest dostępny na stronie internetowej www.zus.pl oraz we wszystkich placówkach Zakładu. Na PUE zmodyfikowany formularz będzie dostępny w późniejszym terminie.

Po zakończeniu roku kalendarzowego, ale nie później niż do końca lutego następnego roku musisz dostarczyć nam:

• zaświadczenie o wysokości przychodu za ubiegły rok od pracodawcy, zleceniodawcy lub innego płatnika składek, a w przypadku gdy pełnisz służbę – od właściwej jednostki organizacyjnej,
• oświadczenie o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, jeśli prowadzisz pozarolniczą działalność.

Na podstawie tych dokumentów ustalimy, czy wypłacaliśmy Twoją rentę w prawidłowej wysokości.

Do oświadczenia o przychodach dołącz zaświadczenie płatnika składek, określające kwotę przychodu, a jeśli opłacasz składki sam za siebie dołącz własne oświadczenie.

Co w przypadku, gdy aktualnie Twoja renta jest zawieszona z tytułu osiągania przychodu

Od 1 stycznia 2022 r. wznowimy wypłatę tej renty. Musisz nam jednak jak najszybciej nadesłać zaświadczenie/oświadczenie o wysokości osiąganego przychodu. Jest to konieczne abyśmy mogli wypłacać Ci rentę socjalną w wysokości zgodnej z przychodem, jaki będziesz osiągał od 1 stycznia 2022 r. lub – jeśli przychód ten przekracza 130% przeciętnego wynagrodzenia – zawiesić świadczenie. Dzięki temu nie będziesz musiał zwracać renty za dłuższy okres, jeśli okazałoby się, że w związku z osiąganym przychodem powinna być zawieszona lub wypłacana w niższej wysokości.  

Jakie źródła przychodu będą miały wpływ na zmniejszenie lub zawieszenie renty socjalnej

Na to, czy zawiesimy lub zmniejszymy Twoją rentę, będzie miał wpływ Twój przychód osiągany z działalności podlegającej obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, np.:

• z pracy na podstawie stosunku pracy,
• z pracy na podstawie umowy zlecenia lub współpracy przy tej umowie,
• z pracy na podstawie umowy agencyjnej lub współpracy przy tej umowie,
• z pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu.

Na zawieszenie lub zmniejszenie Twojej renty wpływ mają także kwoty wypłaconych:

• zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego,
• wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy,
• świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Na zawieszenie lub zmniejszenie Twojej renty wpływa również Twój przychód z tytułu służby, np. w Policji czy Wojsku Polskim.

Musisz poinformować nas także o przychodach z pracy zarobkowej za granicą.

Ważne!
Od 1 stycznia 2022 r. przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, opodatkowanych na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne nie będą miały wpływu na zmniejszenie lub zawieszenie renty socjalnej.

Gdy ustalamy Twój przychód, od którego zależy, czy zmniejszymy lub zawiesimy Twoją rentę socjalną, uwzględniamy kwotę, od której oblicza się składki na Twoje ubezpieczenia emerytalne i rentowe (jest to tzw. podstawa wymiaru składek). Jeśli prowadzisz pozarolniczą działalność, przyjmiemy przychód, który stanowi podstawę wymiaru Twoich składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – lub który stanowiłby tę podstawę, gdybyś był objęty obowiązkiem tych ubezpieczeń.

Jeżeli osiągasz przychód z dwóch lub więcej źródeł to Twoje przychody zsumujemy (np. przychód z pracy i działalności gospodarczej).

Ważne! Musisz poinformować nas o przychodach z pracy zarobkowej także wówczas, gdy jesteś wyłączony z obowiązku ubezpieczeń społecznych:

• z tytułu ustalenia prawa do świadczenia (np. nie opłacasz składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu pozarolniczej działalności, bo masz ustalone prawo do renty rodzinnej), lub
• wykonujesz pracę zarobkową niepodlegającą obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z uwagi na to, że podlegasz temu obowiązkowi z innego tytułu.

Ważne! Przychód uważa się za osiągnięty w miesiącu (roku), w którym został wypłacony lub przedstawiony do wypłaty.

Kiedy rozliczymy rentę socjalną

Rentę socjalną rozliczymy po upływie roku kalendarzowego.

W jaki sposób rozliczymy Twoją rentę socjalną

Twoją rentę socjalną będziemy mogli rozliczyć rocznie lub miesięcznie.

Jeśli w zaświadczeniu będą wykazane kwoty przychodu uzyskane w poszczególnych miesiącach – to rentę socjalną rozliczymy w obydwu wariantach, tj. rocznie oraz miesięcznie i dokonamy wyboru wariantu korzystniejszego dla Ciebie.

Jeśli jednak w zaświadczeniu będzie wykazana łączna kwota przychodu osiągniętego w minionym roku kalendarzowym – to Twoją rentę socjalną rozliczymy tylko rocznie.

Podstawa prawna:

• art. 10 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r.
• art. 104-106 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
• art. 6 ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw