Emerytury pomostowe dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Emerytura pomostowa przysługuje osobom, które wykonywały prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienione zostały w:

• załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych [1],
• załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych [2],

zwanych dalej nowymi wykazami prac.

Prace uznawane za prace w szczególnych warunkach są wymienione w załączniku nr 1. Są to np. prace:

• pod ziemią,
• na wodzie i pod wodą,
• w powietrzu w warunkach gorącego i zimnego mikroklimatu,
• bardzo ciężkie prace fizyczne,
• w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,
• ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym, np.:
  • prace rybaków morskich,
  • prace w powietrzu wykonywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy,
  • prace garbarskie bezpośrednio przy obróbce mokrych skór, prace fizyczne ciężkie w podziemnych kanałach ściekowych.

Wykonujesz pracę w szczególnych warunkach również wtedy, gdy jesteś objęty ubezpieczeniem społecznym z tytułu działalności artystycznej jako tancerz zawodowy wykonujący prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym.

Prace o szczególnym charakterze wymienione w załączniku nr 2, to prace, które wymagają szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej. Wraz z wiekiem sprawność ta zmniejsza się, a co za tym idzie coraz mniejsze są możliwości wykonywania takich prac w sposób, który nie zagraża bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób. Są to np. prace:

• maszynistów pojazdów trakcyjnych,
• kierowców pojazdów uprzywilejowanych,
• operatorów żurawi wieżowych, do obsługi, których są wymagane uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych,
• członków zespołów ratownictwa medycznego.

Wykonujesz pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze również wtedy, gdy przed 1 stycznia 2009 r. pracowałeś stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy pracach w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu wcześniejszych przepisów [3], zwanych dalej dotychczasowymi przepisami.

Możesz przejść na emeryturę pomostową na ogólnych zasadach, jeśli:

• urodziłeś się po 31 grudnia 1948 r.,
• ukończyłeś co najmniej 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni),
• udowodniłeś co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze ,
• masz co najmniej 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni) stażu ubezpieczeniowego (okresy składkowe i nieskładkowe),
• wykonywałeś przed 1 stycznia 1999 r. pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, która jest wymieniona w dotychczasowych przepisach lub w nowych wykazach prac,
• wykonywałeś po 31 grudnia 2008 r. pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, która jest wymieniona w nowych wykazach prac.

Ważne! Aby przejść na emeryturę pomostową, musisz spełnić wszystkie wymienione warunki.

Aby ustalić Twój co najmniej 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, sumujemy okresy Twojej pracy, którą wykonywałeś:

• przed 1 stycznia 2009 r. w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu dotychczasowych przepisów, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
• zarówno przed 1 stycznia 2009 r., jak i po 31 grudnia 2008 r. i została ona wymieniona w nowych wykazach prac, stanowiących załączniki do ustawy.

Przykład

Pani Katarzyna urodziła się w kwietniu 1957 r. Udokumentowała następujące okresy pracy w szczególnych warunkach:

• od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. (1 rok) – prace w szczególnych warunkach ujęte w wykazie A [3],
• od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2008 r. (10 lat) – prace w szczególnych warunkach ujęte w wykazie B [3],
• od 1 stycznia 2009 r. do 30 kwietnia 2013  (4 lata i 4 miesiące) – prace w szczególnych warunkach wymienione w załączniku nr 1 do ustawy.

Pani Katarzyna do 30 kwietnia 2013 r. udowodniła wymagany co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach.

Nie zaliczamy do okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze okresów, w których nie wykonywałeś pracy, za które wypłacono Ci wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, czyli:

• zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne,
• zasiłek opiekuńczy lub macierzyński.

Do okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie zaliczymy także okresów:

• urlopu wychowawczego,
• urlopu bezpłatnego,
• służby wojskowej.

Jeśli jesteś nauczycielem, do okresu pracy w szczególnych warunkach nie uwzględnimy Ci również okresów:

• urlopu dla poratowania zdrowia,
• urlopu szkoleniowego,
• przebywania na urlopie na dalsze kształcenie się,
• pozostawania w stanie nieczynnym.

Do stażu ubezpieczeniowego (20 lat, jeśli jesteś kobietą i 25 lat, jeśli jesteś mężczyzną), którego wymagamy, aby przyznać emeryturę pomostową, wliczamy okresy składkowe oraz nieskładkowe. Okresy nieskładkowe uwzględniamy w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 Twoich okresów składkowych.

Do stażu ubezpieczeniowego, którego wymagamy, aby przyznać emeryturę pomostową, nie uwzględniamy:

• okresów, w których opłacałeś składki na ubezpieczenie społeczne rolników,
• okresów, w których prowadziłeś gospodarstwo rolne lub pracowałeś w tym gospodarstwie, a nie byłeś objęty ubezpieczeniem społecznym rolników z tego tytułu.

Emeryturę pomostową na ogólnych zasadach przyznamy Ci tylko wtedy, gdy masz staż ubezpieczeniowy (okresy składkowe i nieskładkowe), którego wymagamy oraz wykonywałeś pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w tym co najmniej po 1 dniu:

• w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r. oraz
• w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze po 31 grudnia 2008 r.

  Jeśli wystąpisz z wnioskiem o emeryturę pomostową a nie rozwiązałeś jeszcze stosunku pracy ale spełniasz pozostałe warunki do jej przyznania, wówczas wydamy decyzję o przyznaiu emerytury pomostowej ale zawiesimy do niej prawo do czasu rozwiązania stosunku pracy.

Emeryturę pomostową przyznamy Ci niezależnie od tego, czy byłeś bezpośrednio przed przejściem na emeryturę zatrudniony w ramach stosunku pracy, czy też nie. Prawo do emerytury pomostowej możesz otrzymać również wtedy, gdy przed złożeniem wniosku o nią prowadziłeś np. pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą, a także wtedy, gdy nie byłeś w tym czasie aktywny zawodowo.

Przyznamy Ci emeryturę pomostową na szczególnych zasadach, jeśli wykonywałeś niektóre prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w nowych wykazach prac.

Emerytura ta przysługuje na ogół w niższym wieku emerytalnym niż 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni), a niekiedy również mimo krótszego niż 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

W niektórych przypadkach o uzyskaniu emerytury pomostowej decyduje także stan twojego zdrowia. Musisz wówczas uzyskać orzeczenie o niezdolności do wykonywania pracy w danym zawodzie. Musisz spełnić ten warunek, jeśli jesteś pracownikiem lotnictwa, hutnikiem, a także maszynistą pojazdów trakcyjnych.

Jeśli chcesz uzyskać emeryturę pomostową na szczególnych zasadach, oprócz spełnienia dodatkowych warunków wymienionych w ustawie, musisz również:

• mieć staż ubezpieczeniowy (okresy składkowe i nieskładkowe), który wynosi co najmniej 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni),
• wykonywać przed 1 stycznia 1999 r. pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, która jest wymieniona w dotychczasowych przepisach lub w nowych wykazach prac,
• wykonywać po 31 grudnia 2008 r. pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, która jest wymieniona w odpowiednich punktach nowych wykazów prac,
• rozwiązać stosunek (stosunki) pracy.

Możesz uzyskać emeryturę pomostową, mimo że po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywałeś pracy w szczególnych warunkach, która jest wymieniona w nowych wykazach prac, jeśli:

• 1 stycznia 2009 r. masz okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w nowych wykazach prac, którego wymagamy do przyznania emerytury pomostowej na ogólnych lub szczególnych zasadach albo emerytury pomostowej z tytułu wykonywania pracy górniczej,
• przed 1 stycznia 1999 r. wykonywałeś prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w dotychczasowych lub w nowych wykazach prac,
• masz odpowiedni staż ubezpieczeniowy pracy (okres składkowy i nieskładkowy) – co najmniej 20 lat, jeśli jesteś kobietą, lub 25 lat, jeśli jesteś mężczyzną,
• masz wiek, który uprawnia Cię do emerytury pomostowej na ogólnych lub szczególnych zasadach albo do emerytury pomostowej z tytułu wykonywania pracy górniczej,
• rozwiązałeś stosunek (stosunki) pracy.

Ważne!
Warunki:

• odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego,
• wieku emerytalnego, który uprawnia Cię do emerytury pomostowej
• rozwiązania stosunku pracy

mogą być spełnione po 31 grudnia 2008 r.

Twoje prawo do emerytury pomostowej powstaje w momencie, w którym spełnisz ostatni z warunków, których wymagamy, by przyznać emeryturę (np. w dniu, w którym ukończysz wiek emerytalny). Musisz jednak złożyć wniosek o przyznanie emerytury najpóźniej w miesiącu, w którym spełniłeś ten warunek.

Jeśli pracujesz i spełniasz pozostałe warunki, których wymagamy, aby przyznać emeryturę pomostową, uzyskasz prawo do niej od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy (lub ostatniego stosunku pracy, jeśli pracujesz na kilku etatach).

Jeśli ubiegasz się o emeryturę pomostową i pobierasz zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne, prawo do emerytury pomostowej uzyskasz dopiero od dnia, w którym przestaniesz pobierać zasiłek lub świadczenie rehabilitacyjne. Musisz jednak złożyć wniosek.

Jeżeli wniosek o emeryturę pomostową zgłosisz w miesiącach następujących po miesiącu spełnienia ostatniego z warunków wymaganych do nabycia uprawnień lub zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego bądź świadczenia rehabilitacyjnego, prawo do emerytury powstaje od pierwszego dnia miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek.

Emerytura pomostowa przysługuje Ci do dnia poprzedzającego dzień, w którym ukończysz powszechny wiek emerytalny. Od 1 października 2017 r. wynosi on 60 lat, jeśli jesteś kobietą, i 65 lat, jeśli jesteś mężczyzną.

Wyjątek:

Jeśli spełnisz wszystkie warunki, których wymagamy, aby przyznać Ci emeryturę pomostową, przed 1 października 2017 r. i przed tym dniem ukończysz obniżony wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), ale wniosek o jej przyznanie zgłosisz po 30 września 2017 r., przyznamy Ci emeryturę do dnia poprzedzającego dzień, w którym ukończysz podwyższony wiek emerytalny (ustalony według przepisów obowiązujących do 30 września 2017 r.).

Jeśli jednak przed osiągnięciem tego wieku uzyskasz prawo do emerytury na podstawie odrębnych przepisów, to Twoje prawo do emerytury pomostowej ustanie w dniu poprzedzającym dzień, w którym uzyskasz prawo do tej emerytury.

Jeśli złożyłeś wniosek o emeryturę pomostową i załączyłeś do niego dokumenty niezbędne do ustalenia emerytury pomostowej, w szczególności:

• zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,

• orzeczenie o niezdolności do pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jeżeli orzeczenie takie jest jednym z warunków przyznania emerytury pomostowej,

ale nie rozwiązałeś stosunku pracy  wydamy Ci decyzję o przyznaniu emerytury pomostowej ale zawiesimy do niej prawo do czasu rozwiązania stosunku pracy.

Jeśli nie rozwiążesz stosunku pracy, wydamy Ci decyzję o przyznaniu emerytury pomostowej ale wysokość świadczenia nie będzie ostateczna. Wysokość świadczenia w ostatecznej wysokości ustalimy Ci dopiero po rozwiązaniu stosunku pracy i złożeniu wniosku o podjęcie wypłaty świadczenia.

Jeśli natomiast oprócz warunku rozwiązania stosunku (stosunków) pracy - nie spełnisz innych warunków wymaganych do przyznania emerytury pomostowej, np. warunku posiadania okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wynoszącego co najmniej 15 lat – wskażemy tę okoliczność w decyzji odmawiającej przyznania Ci świadczenia.

Prawo do Twojej emerytury pomostowej, a także jej wysokość, ustalimy, gdy otrzymamy Twój wniosek. Możesz go złożyć osobiście lub przez Twojego pełnomocnika:

• bezpośrednio w naszej placówce,
• za pośrednictwem płatnika składek,
• za pośrednictwem operatora pocztowego, a jeśli mieszkasz za granicą – za pośrednictwem urzędu konsularnego,
• przez internet – przez naszą elektroniczną skrzynkę podawczą.

Formularz wniosku o emeryturę pomostową ZUS Rp-1Epom.

Do wniosku o emeryturę musisz dołączyć:

• zaświadczenia o wykonywaniu przez Ciebie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
• orzeczenie o niezdolności do pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jeżeli orzeczenie takie jest jednym z warunków przyznania emerytury pomostowej,
• dokumenty, których wymagamy, aby ustalić Twój kapitał początkowy, o ile nie masz go jeszcze ustalonego,
• dokument, który potwierdza, że rozwiązałeś stosunek pracy.

Możesz wycofać wniosek o emeryturę pomostową. Możesz to zrobić tylko do dnia, którym uprawomocni się decyzja w sprawie Twojej emerytury. Wycofanie wniosku jest skuteczne tylko wówczas, gdy zażądasz tego na piśmie lub w rozmowie z naszym pracownikiem, który spisze z niej protokół.

Wysokość emerytury pomostowej możemy ustalić ponownie. Zrobimy to, jeśli po dniu, od którego ją przyznaliśmy, wykonywałeś pracę lub inną działalność zarobkową, z powodu której byłeś objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi (np. z tytułu stosunku pracy).

Twoje dotychczasowe świadczenie powiększymy o kwotę, którą otrzymamy przez podzielenie:

• kwoty składek zapisanych na Twoim koncie po dniu, od którego ustalono prawo do emerytury pomostowej, do dnia poprzedzającego miesiąc, w którym złożysz wniosek o przeliczenie świadczenia, przez
• średnie dalsze trwanie życia ustalone dla Twojego faktycznego wieku w dniu, w którym złożysz wniosek o przeliczenie emerytury.

Ustalamy ponownie wysokość Twojej emerytury pomostowej tylko na Twój wniosek. Możesz go złożyć po upływie roku kalendarzowego lub po ustaniu ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Emeryturę pomostową waloryzujemy co roku.

Emeryturę pomostową wypłaci Ci placówka ZUS, która jest właściwa ze względu na Twoje miejsce zamieszkania.

Wypłata emerytury przysługuje Ci od dnia, w którym powstało prawo do tego świadczenia, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym złożyłeś wniosek.

Emeryturę będziemy Ci wypłacać za poszczególne miesiące w dniu, który ustalimy jako termin płatności. Zrobimy to:

• za pośrednictwem operatora pocztowego albo
• na Twój rachunek w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.

Jeśli mieszkasz za granicą emeryturę pomostową wypłacimy Ci:

• na Twój wniosek – osobie, którą upoważnisz do odbioru Twojej emerytury, która mieszka w Polsce,
• na Twój rachunek bankowy w Polsce, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Zawiesimy Twoje prawo do emerytury pomostowej, jeśli podejmiesz pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, która jest wymieniona w nowych wykazach prac, na podstawie umowy o pracę. Nie ma w tym przypadku znaczenia wysokość przychodu, jaki uzyskasz.

Jeśli podejmiesz pracę, która nie została wymieniona w nowych wykazach prac, zawiesimy Twoje prawo do emerytury pomostowej lub zmniejszymy jej wysokość Twojej na zasadach ogólnych, w zależności od dochodu, jaki uzyskasz.

Możesz odwołać się od naszej decyzji do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, właściwego ze względu na miejsce Twojego zamieszkania. Zrób to za pośrednictwem oddziału, który wydał decyzję. Masz na to miesiąc od dnia, w którym otrzymasz naszą decyzję.

Odwołanie możesz wysłać do oddziału ZUS, który wydał decyzję, albo zgłosić ustnie podczas rozmowy z pracownikiem tego oddziału, który spisze z niej protokół.

Postępowanie odwoławcze jest wolne od opłat.

Jeśli 1 października 2017 r. masz ustalone prawo do emerytury pomostowej, zachowasz uprawnienia do tego świadczenia do dnia, w którym ukończysz podwyższony wiek emerytalny. Możesz jednak po 30 września 2017 r., o ile skończysz 60 lat (jeśli jesteś kobietą) lub 65 lat (jeśli jesteś mężczyzną) złożyć wniosek o emeryturę. Wówczas Twoje prawo do emerytury pomostowej ustanie wcześniej.

[1] Ustawa  z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych
[2] Art. 32 lub 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
[3] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego. pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (wykazy A i B, które stanowią załącznik do rozporządzenia).