Emerytura z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Emerytura z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób urodzonych w latach 1949–1968

Urodziłeś się w latach 1949–1968 i pracowałeś w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze? Sprawdź, jakie warunki musisz spełnić, żebyśmy mogli przyznać Ci emeryturę.

Rozwiń menu Zwiń menu Jakie warunki musisz spełnić
Jeśli urodziłeś się w latach 1949-1968 i pracowałeś w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze to możesz uzyskać emeryturę, jeśli na 31 grudnia 2008 r. spełniasz następujące warunki:

osiągnąłeś wiek emerytalny – jest on różny w zależności od płci oraz rodzaju pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,

masz 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna) stażu (czyli okresów składkowych i nieskładkowych) i możesz to potwierdzić odpowiednimi dokumentami,

masz wymagany staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – jest on różny w zależności od rodzaju pracy - i możesz to potwierdzić odpowiednimi dokumentami,

nie jesteś członkiem otwartego funduszu emerytalnego (OFE) albo za naszym pośrednictwem złożyłeś wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na Twoim rachunku w OFE na dochody budżetu państwa.

Przykład 1

Pani Halina (ur. 25 grudnia 1958 r.) nie jest członkiem OFE. Do końca 2008 r. miała 20 lat stażu (okresów składkowych i nieskładkowych), w tym 15 lat pracowała, jako chórzystka. W październiku 2017 r . złożyła wniosek o wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W 2008 r. pani Halina skończyła 50 lat, czyli wiek, jaki powinna osiągnąć chórzystka, aby mogła przejść na wcześniejszą emeryturę.

Pani Halina spełniła warunki, dlatego przyznaliśmy jej emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Przykład 2

Pani Katarzyna (ur. 10 listopada 1958 r.) do końca 2008 r. spełniła wszystkie warunki niezbędne do przyznania wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W 1999 r. przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego.
Jeżeli pani Katarzyna będzie chciała przejść na wcześniejszą emeryturę, powinna zgłosić wniosek najpóźniej 9 listopada 2018 r., czyli w przeddzień swoich 60 urodzin. We wniosku o emeryturę (EMP) pani Katarzyna powinna zaznaczyć, że prosi o przekazanie środków zgromadzonych na jej rachunku w otwartym funduszu emerytalnym (OFE) na dochody budżetu państwa.

Przykład 3

Pan Witold (ur. 25 lipca 1958 r.) nie jest członkiem OFE. Na dzień 31 grudnia 2008 r. miał 25 lat stażu (okresów składkowych i nieskładkowych). Z tego 15 lat pracował w szczególnych warunkach (praca wymieniona w wykazie B). W kwietniu 2018 r. pan Witold złożył wniosek o wcześniejszą emeryturę.

Pan Witold nie może otrzymać wcześniejszej emerytury, ponieważ w 2008 r. nie skończył wymaganych 55 lat (skończył w tym roku 50 lat). Dlatego wydaliśmy decyzję odmowną w jego sprawie.

Przykład 4

Pan Kamil (ur. 19 października 1953 r.) do 31 grudnia 2008 r. miał 26 lat stażu (okresów składkowych i nieskładkowych) Z tego 15 lat pracował w porcie morskim (to praca wymieniona w dziale II wykazu B). Rozwiązał stosunek pracy 31 maja 2009 r. 55 lat wymagane do przyznania świadczenia ukończył jeszcze w czasie pracy, w październiku 2008 r.

Ponieważ pan Kamil spełnia wszystkie warunki wymagane do przyznania wcześniejszej emerytury, przyznamy mu to świadczenie. Wniosek o wcześniejszą emeryturę powinien złożyć najpóźniej 18 października 2018 r.
Rozwiń menu Zwiń menu Jaka praca jest pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
Pracą w szczególnych warunkach jest praca o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub praca wymagająca wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, np.: praca pod ziemią, przy przetwórstwie azbestu, produkcji ołowiu i kadmu, praca ratowników w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym.

Pracą w szczególnym charakterze jest m.in. praca pracowników organów administracji celnej oraz organów kontroli państwowej, praca dziennikarzy, artystów, nauczycieli czy żołnierzy zawodowych.

To, czy Twoje zatrudnienie jest pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze potwierdza pracodawca, dokonując odpowiedniego wpisu na Twoim świadectwie pracy.

Ważne! Nie każda praca w warunkach szkodliwych dla zdrowia lub uciążliwych uprawnia do otrzymania wcześniejszej emerytury. Wykaz prac (A i B), których wykonywanie pozwala na otrzymanie tego świadczenia, zostały przewidziane w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Jeżeli Twój pracodawca stosował (bądź nadal stosuje) resortowe wykazy stanowisk pracy w szczególnych warunkach (wydane przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze dla podległych im zakładów pracy), musi w Twoim świadectwie pracy określić:

rodzaj pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.,

stanowisko pracy wymienione w odpowiednim wykazie, dziale, pozycji i punkcie zarządzenia resortowego lub uchwały,

okres, w którym praca w szczególnych warunkach wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Jeżeli Twój pracodawca nigdy nie stosował resortowych wykazów prac, bo np. prowadzi prywatną firmę, to wystarczy, aby wykonywana przez Ciebie praca, wykazana przez pracodawcę w świadectwie pracy była zgodna z rodzajem prac lub stanowiskiem wymienionym w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.
Rozwiń menu Zwiń menu Jaki jest wiek uprawniający do przejścia na emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze
Praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze oraz wiek uprawniający do przejścia na emeryturę:

co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Okresy zatrudnienia na kolei to okresy pozostawania w stosunku pracy w kolejowych jednostkach organizacyjnych, w czasie których pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy.

co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionej w wykazie A dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna).

wiek wynoszący 10, 15 lub 20 lat w zależności od wykonywanej pracy na stanowisku pracy wymienionym w wykazie B rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przy spełnieniu pozostałych warunków.

co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Dodatkowo wymagane jest osiągnięcie ww. wieku w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej lub wykonywanie tej pracy w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę oraz objęcie układem zbiorowym pracy dziennikarzy,

co najmniej 15 lat zatrudnienia w Najwyższej Izbie Kontroli dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Dodatkowo wymagane jest osiągnięcie ww. wieku w czasie zatrudnienia w Najwyższej Izbie Kontroli,

co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej uprawnia do przejścia na emeryturę w wieku:

tancerz, akrobata, gimnastyk, ekwilibrysta, kaskader: 40 lat (kobieta) i 45 lat (mężczyzna),

solista wokalista, muzyk grający na instrumentach dętych, treser zwierząt drapieżnych: 45 lat (kobieta) i 50 lat (mężczyzna),

artysta chóru, żongler, komik cyrkowy, aktor teatru lalek: 50 lat (kobieta) i 55 lat (mężczyzna),

aktorka, dyrygentka – 55 lat,

muzyk grający na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operator obrazu filmowego, fotografik: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna),

w celu ustalenia uprawnień osoby w wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna) za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się również:

pracowników organów kontroli państwowej,

pracowników organów administracji celnej,

nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela,

żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej, jeżeli nie spełniają warunków lub utracili prawo do świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób,

pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej.
Rozwiń menu Zwiń menu Jak ustalamy Twój staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
Niezależnie od tego czy pracowałeś u państwowego, czy u prywatnego pracodawcy, to do ustalenia Twojego stażu pracy w szczególnym warunkach lub w szczególnym charakterze przyjmiemy tylko te okresy, w których byłeś zatrudniony:

w ramach stosunku pracy lub stosunku służby,

stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Oznacza to, że ustalając Twój staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnimy okresu, w którym wykonywałeś pracę o znacznej szkodliwości dla zdrowia w mniejszym niż pełny wymiarze czasu pracy np. przez połowę wymiaru czasu pracy obowiązującego na Twoim stanowisku.

Nie uwzględnimy również okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeśli wykonywałeś ją w ramach umowy zlecenia lub prowadzenia własnej działalności gospodarczej.

Przykład 1

Pan Janusz przez 16 lat pracował w szczególnych warunkach przy produkcji szyb zespolonych (praca wymieniona w wykazie A ), z czego przez 12 lat w pełnym wymiarze czasu pracy, a przez 4 lata na pół etatu. Ustalając wymagany do przyznania wcześniejszej emerytury 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach, uwzględnimy tylko 12 lat takiej pracy. Okres zatrudnienia w wymiarze niepełnego etatu uwzględnimy wyłącznie przy ustalaniu wymaganych 25 lat składkowych i nieskładkowych.

Pan Janusz nie może otrzymać wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach, ponieważ nie udokumentował wymaganego 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach.

Przykład 2

Pani Joanna wykonywała przez 10 lat pracę w przemyśle lekkim na stanowisku pracy w szczególnych warunkach (wymienionym w wykazie A ). Po rozwiązaniu stosunku pracy otworzyła własny zakład krawiecki i w ramach tej działalności wykonywała przez 6 lat ten sam rodzaj pracy, co w ramach zatrudnienia. Ustalając prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach nie uwzględnimy pani Joannie 6-letniego okresu prowadzenia działalności gospodarczej.

Nie przyznamy pani Joannie wcześniejszej emerytury, ponieważ udokumentowała ona jedynie 10 lat pracy w szczególnych warunkach, wobec wymaganych 15 lat.

Przykład 3

Pan Michał przez 16 lat był zatrudniony w prywatnej firmie, jako kierowca samochodu ciężarowego. Z zakresu obowiązków, jakie miał na tym stanowisku pracy wynika, że w niektórych dniach korzystał z samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, a w pozostałych dniach – z samochodu o mniejszym ciężarze całkowitym. W związku z tym praca kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony (wymieniona w wykazie A ), nie była wykonywana stale.

Tym samym nie możemy przyznać panu Michałowi wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.
Rozwiń menu Zwiń menu Czego nie uwzględnimy ustalając staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
Ustalając Twój staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnimy okresów po 14 listopada 1991 r. , w których nie wykonywałeś pracy, a za które otrzymałeś wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Z Twojego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłączymy zatem:

okresy niezdolności do pracy, za które zostało wypłacone Ci wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne,

okresy, za które otrzymałeś zasiłek opiekuńczy lub macierzyński,

okresy usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za które w okresie od 15 listopada 1991 r. do 24 lipca 1992 r. wypłacono nauczycielowi – na podstawie Karty Nauczyciela – wynagrodzenie za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy, a w odniesieniu do wynagrodzenia wypłaconego nauczycielowi w czasie urlopu macierzyńskiego – za okres od 15 listopada 1991 r. do 31 lipca 1992 r.,

okres urlopu dla poratowania zdrowia,

okres urlopu szkoleniowego,

okres przebywania na urlopie na dalsze kształcenie się,

okres pozostawania w stanie nieczynnym,

okres urlopu wychowawczego,

urlopu bezpłatnego,

służby wojskowej,

zwolnienia od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika,

urlopu opiekuńczego, w wymiarze 5 dni, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

Przykład

Pan Piotr we wrześniu 2017 r. zgłosił wniosek o przyznanie wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze. Przez 15 lat i 9 miesięcy pozostawał w stosunku pracy, jako nauczyciel w szkole podstawowej. W czasie tego zatrudnienia łącznie przez 5 miesięcy przebywał na zwolnieniach lekarskich (pobierając wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy oraz zasiłek chorobowy). Ponadto przez 3 miesiące był na urlopie bezpłatnym, a przez pół roku korzystał z urlopu dla poratowania zdrowia. Ustalający 15-letni staż pracy nauczycielskiej, wyłączyliśmy panu Piotrowi okresy pobierania świadczeń z tytułu niezdolności do pracy, urlopu bezpłatnego oraz korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia.

Pan Piotr nie może otrzymać wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach ponieważ nie ma wymaganego minimalnego stażu pracy w szczególnych warunkach, tj. minimum 15 lat pracy nauczycielskiej.

Rozwiń menu Zwiń menu Wykaz A – prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego

Numer działu i pozycji w dziale	Rodzaje prac w szczególnych warunkach
Dział I	W górnictwie
1.	Prace pod ziemią
2.	Wydobywanie odkrywkowe węgla brunatnego, piasku podsadzkowego, anhydrytu i gipsu
3.	Wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych oraz wydobywanie ropy naftowej i gazu
4.	Prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody
5.	Przeróbka mechaniczna węgla
6.	Produkcja brykietów z węgla
7.	Prace na oddziałach prażalni łupków
8.	Prace na zwałowiskach górniczych, hutniczych i elektrociepłowniczych
Dział II	W energetyce
	Prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych
Dział III	W hutnictwie i przemyśle metalowym
	Spiekalnie rud i wielkie piece
1.	Sortowanie, przygotowywanie i ładowanie wsadu
2.	Spiekanie rud i sortowanie spieku
3.	Rozładunek, przygotowanie i namiar materiałów wsadowych
4.	Obsługa urządzeń wielkiego pieca
5.	Obsługa nagrzewnic
6.	Rozlewanie, rozbijanie, ładowanie i transport surówki i żużla wielkopiecowego
7.	Odbieranie pyłu z urządzeń odpylających gaz wielkopiecowy.
	Stalownie
8.	Rozładunek i przygotowywanie wsadu
9.	Obsługa mieszalników surówki
10.	Obsługa pieców stalowniczych, przygotowywanie do rozlewania i rozlewanie stali oraz apretura wlewków
	Walcownie, ciągarnie, prasownie, młotownie oraz produkcja elementów dla kolejnictwa
11.	Obsługa walcarek i ciągarek oraz urządzeń pomocniczych w walcowni i ciągarni
12.	Wykańczanie wyrobów walcowanych i ciągnionych
13.	Oczyszczanie kanałów i przewodów gazowych
14.	Obsługa pieców grzewczych, młotów, pras, kuźniarek, walcarek obręczy i kół, walcarek gwintów i wierteł, ręczna obróbka na gorąco oraz regeneracja oprzyrządowania kuźniczego
	Produkcja węglików spiekanych, elektrod, rud i walczaków oraz żelazostopów
15.	Obsługa urządzeń do przygotowywania i prasowania proszków
16.	Obsługa pieców spiekalniczych i obróbka końcowa węglików
17.	Obsługa urządzeń do produkcji rdzeni elektrodowych, przygotowywanie masy otulinowej, produkcja elektrod
18.	Obsługa urządzeń podstawowych i pomocniczych w spawalniach i zgrzewalniach rur i walczaków
19.	Przygotowywanie wsadu do produkcji żelazostopów
20.	Obsługa pieców i ich urządzeń pomocniczych.
	Odlewanie staliwa, żeliwa, metali nieżelaznych i rur
21.	Przygotowywanie mas formierskich i prace formierzy oraz rdzeniarzy
22.	Obsługa żeliwiaków, rozlewni i ich urządzeń pomocniczych
23.	Wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów
	Produkcja tlenku cynku i cynku
24.	Obsługa pieców przewałowych i spiekanych wahadłowo-obrotowych wraz z ich urządzeniami pomocniczymi oraz obsługa urządzeń kruszących i odpylni
25.	Czyszczenie przewodów, chłodnic i kanałów
26.	Obsługa pieców prażalniczych i spiekalnych, młynów, suszarni i urządzeń sortujących, odpylni oraz urządzeń pomocniczych
27.	Czyszczenie kanałów
28.	Obsługa pieców destylacyjnych, szybowych, pieców do produkcji pyłów, rafinacyjnych i rektyfikacyjnych, pieców Thede wraz z ich urządzeniami pomocniczymi oraz obsługa pieców do przetapiania złomu cynkowego i przesiewalni pyłu cynkowego
29.	Przygotowywanie wsadu
30.	Obsługa odpylni i oczyszczanie kanałów
31.	Obsługa agregatów i urządzeń do ługowania koncentratów i tlenku cynku, oczyszczanie roztworów elektrolizy cynku
32.	Obsługa pieców topielnych
33.	Obsługa wanien elektrolitycznych
34.	Obsługa pieców produkcyjnych, odpylni i pakowanie bieli cynkowej.
	Produkcja oraz przetwórstwo ołowiu i kadmu
35.	Produkcja i przetwórstwo kadmu
36.	Produkcja, przetwórstwo ołowiu oraz powlekanie ołowiem, ołowiowanie blach ocynkowanych
	Produkcja miedzi i odzysk metali
37.	Produkcja i przetwórstwo hutnicze miedzi
38.	Przerób złomu metali w zakładach hutniczych
39.	Chemiczny i elektrochemiczny odzysk metali
	Produkcja aluminium
40.	Prace wykonywane w zakładach produkujących aluminium
	Odcynowanie blachy białej i odmiedziowanie platerów
41.	Prace przy ługowaniu oraz elektrolizie cyny i miedzi
42.	Obsługa pieców i odpylni
	Odlewanie metali nieżelaznych i ich stopów
43.	Obsługa pieców rafinacyjnych, topielnych, formierni, urządzeń odpylających i odlewniczych
	Przeróbka plastyczna metali
44.	Obsługa pieców do podgrzewania i obróbki cieplnej
45.	Obsługa agregatów do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi
46.	Obsługa urządzeń do trawienia
	Produkcja uboczna metali i chemikaliów
47.	Produkcja talu, proszków metali i niemetali oraz wyrobów spiekanych z tych proszków
	Hutnictwo żelazoniklu
48.	Obsługa urządzeń kruszących, separatorów magnetycznych i przemiałowych
49.	Obsługa pieców obrotowych i elektrycznych wraz z urządzeniami pomocniczymi (odpylni)
	Wzbogacanie mechaniczne i flotacja rud metali
50.	Obsługa urządzeń kruszących, sortujących, osadzarek, osadników filtrów i suszarni oraz urządzeń do przeróbki odpadowych surowców metali nieżelaznych
51.	Obsługa maszyn flotacyjnych i urządzeń pomocniczych
52.	Produkcja ksantogenianu krystalicznego
	Koksochemia
53.	Obsługa urządzeń węglowni
54.	Obsługa pieców koksowniczych
55.	Obsługa urządzeń sortowni koksu oraz prace ładowaczy koksu
56.	Produkcja węglopochodnych oraz prace ładowaczy produktów węglopochodnych
	Produkcja elektrod węglowych, węgla aktywnego i katalizatorów
57.	Kalcynacja elektrod węglowych
58.	Mielenie surowców węglowych oraz produkcja pyłów odlewniczych
59.	Przygotowywanie surowców węglowych, przerób ciasta elektrodowego i formowanie elektrod węglowych
60.	Wypalanie elektrod węglowych
61.	Obróbka końcowa elektrod węglowych
62.	Grafityzacja elektrod węglowych
63.	Przygotowywanie mas elektrodowych
64.	Produkcja drobnych elektrod węglowych
65.	Produkcja płyt i płytek szczotkowych
66.	Aktywacja węgli dwutlenkiem siarki
	Prace różne w hutnictwie i przemyśle metalowym
67.	Obsługa pieców grzewczych i obróbka cieplna, transport materiałów na gorąco oraz transport wewnętrzny między stanowiskami pracy w wydziałach, w których wykonywane prace wymienione są w wykazie
68.	Przerób żużla wielkopiecowego, stalowniczego i żelazostopowego oraz eksploatacja hałd
69.	Tłoczenie gwoździ, nitów oraz obsługa automatów do produkcji drutu kolczastego lub wyrobów z drutu
70.	Nabijanie na gorąco obręczy na beczki metalowe oraz gięcie prętów przy produkcji łańcuchów
71.	Metalizowanie natryskowe
72.	Malowanie minią
73.	Emaliowanie
74.	Pokrywanie wyrobów metalowych masami bitumicznymi
75.	Obsługa stanowisk ogniowych w produkcji żarówek, świetlówek, lamp radiowych itp.
76.	Prace w hartowniach i wytrawialniach, praca ocynkowaczy, ocynowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów – cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem
77.	Powlekanie na gorąco metalami kolorowymi lub tworzywami sztucznymi
78.	Szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne
79.	Kucie ręczne w kuźniach przemysłowych oraz obsługa młotów mechanicznych
80.	Piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór
81.	Prace w hamowniach przy próbach silników spalinowych
82.	Prace ślusarskie przy remoncie wewnątrz cystern
83.	Lutowanie płyt, blach i przewodów ołowianych oraz metali nieżelaznych
84.	Obsługa, remont prostowników i aparatury rtęciowej, ich opróżnianie, oczyszczanie i napełnianie rtęcią
85.	Obsługa gazogeneratorów
86.	Obsługa suwnic
87.	Prace przy produkcji łożysk tocznych
88.	Prace przy produkcji kabli
89.	Prace przy wytwarzaniu ogniw galwanicznych
90.	Prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach
Dział IV	W chemii
1.	Produkcja chlorowców i związków chlorowcopochodnych nieorganicznych
2.	Wydobywanie, produkcja i obróbka siarki oraz produkcja nieorganicznych i organicznych związków siarki
3.	Produkcja kwasów nieorganicznych, bezwodników kwasów i ich związków
4.	Produkcja sody i innych węglanów, kredy, ługów i wodorotlenków.
5.	Produkcja metalicznego sodu i arsenu
6.	Produkcja związków antymonu, arsenu, baru, boru, chromu, cynku, kadmu, kobaltu, manganu, miedzi, molibdenu, niklu, rtęci, ołowiu, strontu, wanadu, wolframu
7.	Produkcja azydków, amidków, rodanków i nadtlenków
8.	Produkcja nawozów sztucznych oraz innych wyrobów chemicznych otrzymywanych na tej samej bazie co nawozy sztuczne
9.	Produkcja karbidu
10.	Produkcja soli i solanki
11.	Produkcja gazów technicznych i napełnianie butli gazami technicznymi.
12.	Produkcja pigmentów, mielenie pigmentów, półproduktów i surowców mineralnych do produkcji barwników, pigmentów i farb
13.	Produkcja krzemu, związków krzemu, związków krzemoorganicznych, sorbentów i hopkalitu, produkcja wyrobów z miki
14.	Produkcja organicznych i nieorganicznych związków fosforu
15.	Produkcja związków metaloorganicznych i katalizatorów
16.	Produkcja wyrobów lakierowych, farb suchych i graficznych oraz surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwarzania
17.	Produkcja i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych oraz produkcja surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcja wosków i woskoli
18.	Produkcja klejów, kitów oraz surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwarzania
19.	Przetwórstwo, magazynowanie, przepompowywanie, przeładunek, transport oraz dystrybucja ropy naftowej i jej produktów
20.	Produkcja i przetwórstwo kauczuku oraz produkcja surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa kauczuku
21.	Produkcja i przetwórstwo wyrobów gumowych, ebonitowych oraz półproduktów i środków pomocniczych do tych wyrobów; produkcja sadzy
22.	Produkcja włókien chemicznych, półproduktów do wyrobu włókien chemicznych oraz innych produktów wytwarzanych na tej samej bazie co włókna chemiczne, produkcja i przetwórstwo włókien szklanych, produkcja folii podłożowej i taśmy magnetycznej
23.	Produkcja leków, półproduktów, środków kontrastowych, premiksów, nici chirurgicznych i sprzętu medycznego jednorazowego użytku
24.	Produkcja środków higienicznosanitarno-ochronnych oraz półproduktów do ich wyrobu
25.	Produkcja chemicznych środków gaśniczych
26.	Produkcja pestycydów oraz innych preparatów chemicznych stosowanych do ochrony roślin, dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji
27.	Produkcja materiałów wybuchowych, środków strzałowych, elementów do środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowanie
28.	Produkcja barwników, półproduktów oraz produkcja środków pomocniczych stosowanych w farbiarstwie, włókiennictwie i przemyśle skórzanym
29.	Termiczna obróbka węgla oraz przetwórstwo produktów otrzymywanych w tych procesach
30.	Wytwarzanie i oczyszczanie gazu syntezowego oraz produkcja amoniaku i metanolu
31.	Produkcja acetylenu i przemysłowy przerób acetylenu
32.	Produkcja nitrozwiązków, amin oraz organicznych związków azotu
33.	Produkcja estrów, alkoholi, aldehydów, ketonów, eterów, tlenków organicznych i chlorowcopochodnych organicznych, produkcja kwasów organicznych i bezwodników kwasów organicznych oraz produkcja soli kwasów organicznych, produkcja i przetwórstwo związków aromatycznych, produkcja płynów hamulcowych i chłodniczych
34.	Produkcja materiałów światłoczułych, fotochemikaliów oraz ich regeneracja
35.	Produkcja w skali przemysłowej odczynników chemicznych
36.	Przetwórstwo kości i tłuszczów technicznych
37.	Utylizacja oraz niszczenie odpadów chemicznych i biologicznych
38.	Prace antykorozyjne i termoizolacyjne urządzeń i instalacji technologicznych
39.	Oczyszczanie albo naprawianie aparatów lub pojemników (np. cystern, zbiorników itp.) po produktach toksycznych, żrących i parzących oraz prace wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych
40.	Prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych
41.	Prace na instalacjach doświadczalnych w przemyśle chemicznym
42.	Wytwarzanie elementów szklanych do aparatury chemicznej
43.	Prace ratowników ratownictwa chemicznego
44.	Produkcja chemicznych środków pomocniczych niewymienionych w dziale IV, wytwarzanych z użyciem toksycznych surowców lub półproduktów
Dział V	W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych
1.	Roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach
2.	Budowa oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych
3.	Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych
4.	Prace zbrojarskie i betoniarskie
5.	Prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości
6.	Prace malarskie konstrukcji na wysokości
7.	Prace przy wykonywaniu konstrukcji nadbrzeży, falochronów oraz innych budowli hydrotechnicznych w nawodnionych wykopach lub na styku woda – ląd
8.	Prace cykliniarskie
9.	Prace dekarskie
10.	Prace kamieniarskie
11.	Prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych
12.	Prace przy produkcji materiałów azbestowo-cementowych
13.	Prace przy produkcji wyrobów z włókien mineralnych z zastosowaniem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne
14.	Prace przy produkcji cementu
15.	Prace przy produkcji betonu kruszywowego
16.	Prace przy produkcji wapna
17.	Prace przy produkcji gipsu półmokrego
18.	Prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń
19.	Prace przy produkcji wyrobów ze szkła kryształowego
20.	Wypalanie, ściąganie i mielenie dolomitu oraz przygotowanie masy dolomitowej
21.	Produkcja elementów budowlanych z pyłów dymnicowych
Dział VI	W leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym
1.	Prace drwali
2.	Prace przy zrywce i wywózce drewna z lasu
3.	Obsługa urządzeń do mechanicznego rozdrabniania drewna (produkcja rębków)
4.	Prace przy suchej destylacji drewna i węgla aktywnego
5.	Impregnowanie drewna metodą dyfuzyjną i ręczną oraz wybielanie wikliny
6.	Impregnowanie płyt pilśniowych bardzo twardych olejami z hartowaniem
7.	Prace w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne
8.	Politurowanie ręczne
9.	Produkcja masy zapałczanej zawierającej fosfor, dwuchromian potasu, biel cynkową, siarkę oraz dwutlenek magnezu
10.	Rozdrabnianie gliny i kaolinu do produkcji ołówków
11.	Wyładowywanie dyfuzorów przy ekstrakcji garbników
12.	Prace ładowaczy pieców pirytowych, piecowych pirytu, aparatowych siarkowni
13.	Roztwarzanie surowców włóknistych metodą siarczanową i siarczynową w oddziałach warzelni
14.	Wytwarzanie kwasów i ługów warzelnych
15.	Wytwarzanie chemicznych środków bielących i bielenie mas włóknistych
16.	Produkcja oleju talowego i węglanu wapnia
17.	Hydrotermiczna obróbka drewna
Dział VII	W przemyśle lekkim
1.	Obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie
2.	Oczyszczanie i ostrzenie walców zgrzeblarek
3.	Odlewanie ołowianek, lutowanie oraz formowanie grzebieni czesalniczych i urządzeń igielnych
4.	Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych
5.	Prace na oddziałach filców i wyrobów kapeluszniczych
6.	Prace na oddziałach płyt i kształtek tapicerskich oraz impregnacja wyrobów technicznych
7.	Produkcja tkanin powlekanych, gumowanych i wyrobów z tych tkanin
8.	Obsługa urządzeń do prasowania, klejenia i wykrawania wyrobów w przemyśle odzieżowym
9.	Prace wykonywane w zakładach przetwarzających azbest
10.	Prace w magazynach skór surowych (garbarnie, skup)
11.	Prace przy garbowaniu i wykańczaniu skór
12.	Produkcja spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych
13.	Prace przy przygotowywaniu klejów toksycznych i innych środków chemicznych do produkcji wyrobów przemysłu skórzanego
14.	Prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego
15.	Przetwórstwo i utylizacja odpadów z tworzyw sztucznych, włókienniczych, skórzanych i makulatury
Dział VIII	W transporcie i łączności
	Transport
1.	Ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie
2.	Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów
3.	Prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych
4.	Prace na statkach morskich w żegludze międzynarodowej i w polskim ratownictwie okrętowym – pracownicy wpisani na listę członków załogi tych statków
5.	Prace na statkach żeglugi śródlądowej (pracownicy zaliczeni do personelu pływającego, z wyjątkiem zatrudnionych sezonowo)
6.	Prace na jednostkach pływających w portach morskich i w stoczniach morskich
7.	Prace na torach wodnych i łowiskach morskich
8.	Prace przy regeneracji paliw płynnych i oczyszczaniu wód balastowych na statkach
9.	Prace rybaków morskich
10.	Cumowanie statków
11.	Prace przeładunkowe w portach i stoczniach (łącznie z pracami trymerów, sztauerów oraz obsługą urządzeń przeładunkowych, sprzętu zmechanizowanego i składów)
12.	Prace na statkach żeglugi powietrznej oraz prace związane z bezpośrednią obsługą samolotów na płycie lotniska.
13.	Prace zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związane z utrzymaniem ruchu pociągów
14.	Prace konduktorów wagonów sypialnych
15.	Prace przy remoncie parowozów na gorąco
16.	Prace czyścicieli palenisk, popielników i dymnic parowozowych
17.	Prace ratownicze brzegowych stacji ratownictwa morskiego, wykonywane na jednostkach pływających oraz z lądu.
	Łączność
18.	Prace radiotelegrafistów, radiotelefonistów, telegrafistów i teletypistów oraz radiooperatorów kontroli emisji radiowej
19.	Prace telefonistek central międzymiastowych i miejscowych w urzędach pocztowo-telekomunikacyjnych i telekomunikacyjnych
20.	Montaż, konserwacja i remont linii kablowych oraz telefonicznych linii napowietrznych
21.	Pracownicy poczt ruchomych
22.	Prace doręczycieli przesyłek pocztowych i telegramów, którzy nie używają do pracy samochodów
Dział IX	W gospodarce komunalnej
1.	Prace w kanałach ściekowych
2.	Oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych
3.	Prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości, a także prace przy pryzmach kompostowych z nieczystości miejskich
4.	Prace asfalciarzy i przy gotowaniu asfaltu
5.	Prace bitumiarzy i przy produkcji asfaltobetonu
6.	Prace brukarzy
7.	Prace kominiarzy
Dział X	W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym
1.	Prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych
2.	Prace rybaków jeziorowych prowadzących połowy cały rok
3.	Prace w fabrykach tytoniu: przenoszenie, sortowanie i rozdrabnianie tytoniu
4.	Obsługa komór fermentacyjnych oraz prażarek w przemyśle tytoniowym
5.	Zapakowywanie i rozpakowywanie liści tytoniu
6.	Produkcja suchego lodu
7.	Prace w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej poniżej 0 stopni C
8.	Prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt
9.	Prace wykonywane bezpośrednio przy utylizacji surowców zwierzęcych
10.	Prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty
11.	Prace przy wypieku pieczywa
12.	Prace przy ekstrakcji, filtracji i destylacji olejów roślinnych oraz hydrolizie białka roślinnego
13.	Prace przy obsłudze pras filtracyjnych, wirówek i suszarek w przemyśle drożdżowym i piwowarskim
14.	Prace przy ręcznym przerobie masy karmelowej, chałwowej i sezamowej oraz tłoczenie kuchu kakaowego na prasach
15.	Prace przy bezpośredniej produkcji w zakładach przetwórstwa ryb
16.	Prace przy mieleniu ziół oraz produkcji alkaloidów
Dział XI	W przemyśle poligraficznym
1.	Produkcja oraz obróbka materiału zecerskiego i form drukowych ze stopu drukarskiego
2.	Procesy składu z zastosowaniem elektronicznych monitorów ekranowych
3.	Bezpośrednia obsługa aparatów reprodukcyjnych w drukarniach oraz produkcja i obróbka drukarskich form kopiowych i form drukowych
4.	Drukowanie i uszlachetnianie druków
5.	Bezpośrednia obsługa maszyn i urządzeń do składania (łamania) arkuszy papieru, krajania papieru i wyrobów poligraficznych oraz do oprawy wyrobów poligraficznych w drukarniach
6.	Regeneracja ksylenu i toluenu
7.	Mielenie i przygotowywanie barwników, farb proszkowych i drukowych zawierających ołów i kobalt
Dział XII	W służbie zdrowia i opiece społecznej
1.	Prace na oddziałach: intensywnej opieki medycznej, anestezjologii, psychiatrycznych i odwykowych, onkologicznych, leczenia oparzeń oraz ostrych zatruć w bezpośrednim kontakcie z pacjentami
2.	Prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz prace lekarzy stomatologów
3.	Prace w prosektoriach i zakładach anatomopatologicznych, histopatologicznych i medycyny sądowej
4.	Prace w zespołach pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego oraz medycznego ratownictwa górniczego
5.	Prace w domach pomocy społecznej dla nieuleczalnie i przewlekle chorych, umysłowo upośledzonych dorosłych i umysłowo niedorozwiniętych dzieci
6.	Prace przy pobieraniu prób i pomiarach w warunkach i na stanowiskach pracy szkodliwych dla zdrowia, wykonywane przez personel stacji sanitarno-epidemiologicznych oraz laboratoriów środowiskowych.
Dział XIII	W zespołach formujących szkło
1.	Formowanie szkła płaskiego
2.	Walcowanie szkła płaskiego
3.	Formowanie wyrobów szklanych
4.	Układanie wyrobów szklanych w komorowych piecach odprężalniczych
5.	Prostowanie płyt szklanych
6.	Zestawianie surowców szklarskich, preparacji i lepiszcz
7.	Topienie szkła
8.	Gięcie szkła
9.	Grawerowanie szkła
10.	Szlifowanie szkła
11.	Polerowanie szkła
12.	Maszynowe i ręczne zdobienie szkła
13.	Krojenie szkła
14.	Klejenie szkła
15.	Produkcja szyb zespolonych
16.	Produkcja luster
17.	Produkcja szkła piankowego
18.	Produkcja fryty i granulek szklanych
19.	Produkcja mozaiki szklanej
20.	Produkcja szyb refleksyjnych
21.	Wytrawianie wyrobów szklanych
22.	Formowanie włókna szklanego
23.	Przetwórstwo włókna szklanego
24.	Obróbka płomieniowa szkła
25.	Produkcja wyrobów szklano-krystalicznych, agalitu i balotiny
26.	Galwanizowanie wyrobów szklanych
27.	Obsługa mechanicznych linii obróbczych wyrobów szklanych
Dział XIV	Prace różne
1.	Prace niezautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego
2.	Prace oczyszczaczy przemysłowych kotłów parowych lub wodnych
3.	Prace wykonywane w warunkach zwiększonego lub zmniejszonego ciśnienia
4.	Prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300 000 MHz w strefie zagrożenia
5.	Prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia – w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych
6.	Prace ekip dezynfekcyjnych, dezynsekcyjnych i deratyzacyjnych
7.	Prace stroicieli instrumentów muzycznych zatrudnionych w przemyśle muzycznym
8.	Prace pralniczo-farbiarskie w pralniach chemicznych
9.	Bezpośrednia obsługa stacji sprężarek
10.	Prace murarskie przy naprawie na gorąco pieców przemysłowych, sklepień paleniskowych w parowozach i żeliwiaków
11.	Prace w suszarniach z zastosowaniem podgrzewania, jeżeli temperatura powietrza w tych suszarniach przekracza 35 stopni C
12.	Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym
13.	Prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych
14.	Prace przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych
15.	Prace w zakładach naprawczych taboru kolejowego przy chemicznym myciu i czyszczeniu remontowanych części i zespołów taboru kolejowego oraz chemicznym usuwaniu powłok ochronnych
16.	Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych
17.	Lakierowanie ręczne lub natryskowe – niezhermetyzowane
18.	Obsługa urządzeń i narzędzi wibracyjnych lub udarowych
19.	Prace przy szlifowaniu wyrobów ze szkła
20.	Prace przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła
21.	Prace ratowników górskich w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym
22.	Nadzór nad pracami wykonywanymi w przywięziennych zakładach pracy przez skazanych, tymczasowo aresztowanych i umieszczonych w ośrodkach przystosowania społecznego
23.	Prace funkcjonariuszy pożarnictwa
24.	Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie
25.	Bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie

Rozwiń menu Zwiń menu Wykaz B – prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego

Numer działu i pozycji w dziale	Rodzaje prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie B
Dział I	Prace na statkach żeglugi powietrznej
	Prace personelu latającego statków żeglugi powietrznej, posiadającego ważne licencje wydane przez państwowy organ nadzoru nad personelem lotniczym i wpisanego do państwowego rejestru personelu lotniczego, zatrudnionego na statkach żeglugi powietrznej na stanowiskach:
1.	pilota, w tym również pilota wykonującego loty próbne i doświadczalne
2.	skoczka spadochronowego
3.	nawigatora
4.	mechanika pokładowego
5.	radiotelefonisty pokładowego
6.	instruktora
7.	radiooperatora pokładowego
8.	stewarda, stewardesy
Dział II	Prace w portach morskich
	Prace w portach morskich wykonywane na stanowiskach:
1.	sztauera
2.	trymera
3.	robotnika składowego przeładunków morskich
4.	robotnika oczyszczania i obsługi statków
5.	operatora urządzeń przeładunkowych
6.	operatora przeładunkowego portowego sprzętu zmechanizowanego
7.	dźwigowego przeładunkowych urządzeń portowych
8.	pracownika wykonującego prace objęte skróconym czasem pracy z tytułu warunków szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia
Dział III	Prace gorące w hutach żelaza i stali oraz hutach metali nieżelaznych
1.	Obsługa pieców koksowniczych: koksowniczy operator urządzeń piecowni koksowniczy paku namiarowy paku
2.	Spiekanie rud i sortowanie spieku: operator taśm spiekających spiekacz rudy
3.	Wytapiacz surówki na wielkich piecach
4.	Pracownicy bezpośrednio zatrudnieni przy obsłudze pieców stalowniczych i rozlewaniu stali: wytapiacz stali rozlewacz stali wyprawiacz trzonu przygotowywacz zestawów odlewniczych w kanale operator wsadzarki
5.	Pracownicy bezpośredno zatrudnieni przy ręcznym wyciąganiu gorącego wsadu z pieców grzewczych
6.	Pracownicy bezpośrednio zatrudnieni przy ręcznym wprowadzaniu gorącej stali do wykroju klatki
7.	Wytapiacz i przetapiacz żelazostopów
8.	Wypalacz wad powierzchniowych
9.	Rafiniarz metali nieżelaznych
10.	Wytapiacz metali nieżelaznych
11.	Piecowy pieców przewałowych i szybowych
12.	Spiekacz rud i tlenków
13.	Mistrz nadzorujący bezpośrednio prace wymienione w poz. 1–12.
Dział IV	Prace różne
1.	Prace wykonywane bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu
2.	Prace wykonywane bezpośrednio przy produkcji ołowiu i kadmu oraz przetwórstwie tych metali
3.	Prace przy procesach technologicznych związanych z wytwarzaniem aluminium
4.	Prace rybaków morskich
5.	Prace nurków
6.	Prace ratowników w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym
7.	Prace wykonywane bezpośrednio przy produkcji wyrobów krzemionkowych w Chrzanowskich Zakładach Materiałów Ogniotrwałych Chrzanów oraz przy produkcji mas, mlew i zapraw krzemionkowych w Kopalni i Zakładzie Wzbogacania Kwarcytu Bukowa Góra w Łącznej i w Zakładzie Jegłowa w Jegłowej
8.	Prace wykonywane bezpośrednio przy udostępnianiu i wydobywaniu węgla brunatnego na odkrywce
9.	Prace wykonywane bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych lub praca górnicza w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin

Rozwiń menu Zwiń menu Jakie trzeba złożyć dokumenty i kiedy
Pobierz, wypełnij i złóż do nas wniosek o emeryturę (EMP) wraz z informacją o okresach składkowych i nieskładkowych (ERP-6). Formularze te otrzymasz również w każdej naszej placówce. Do wniosku dołącz dokumenty, które potwierdzą:

Twoje okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,

Twoje okresy składkowe i nieskładkowe (wykazane przez Ciebie w informacji o okresach składkowych i nieskładkowych), np. świadectwa pracy, zaświadczenia o zatrudnieniu, zaświadczenia o okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych czy np. przebywania na urlopie wychowawczym,

wynagrodzenie, jakie otrzymywałeś w okresach zatrudnienia lub ubezpieczenia.

Wniosek zgłoś najpóźniej dzień przed datą swoich 60 (kobieta) lub 65 (mężczyzna) urodzin.
Rozwiń menu Zwiń menu Podstawa prawna

Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251)
Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43, z późn. zm.)

Ścieżka nawigacji

Menu nawigacji

Emerytura z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób urodzonych w latach 1949–1968

Emerytura z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób urodzonych w latach 1949–1968

Urodziłeś się w latach 1949–1968 i pracowałeś w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze? Sprawdź, jakie warunki musisz spełnić, żebyśmy mogli przyznać Ci emeryturę.